Astiqmatizm Nədir? Əlamətləri, Növləri və Müalicəsi

Astiqmatizm buynuz qişa (kornea) və ya göz mərcəyinin quruluşuna uyğun olmayan əyriliyi nəticəsində yaranan görmə problemidir. Miyopiya və hipermetropiya kimi refraktiv qüsur hesab edilir. Digərlərində olduğu kimi, burada da işıq torlu qişada fokuslanmalı olduğu nöqtəyə fokuslana bilmir.

Astiqmatizmin əlamətləri hansılardır?

• Yaxın, uzaq və orta məsafədə bulanıq görmə, görmə sahəsinin müxtəlif nöqtələrində təhriflər;

• Oxuma və ya diqqət tələb edən vizual fəaliyyətlərdən sonra göz yorğunluğu hissi;

• Baş ağrısı;

• İrəli dərəcədə ikili görmə və çəpgözlük;

• Gecə maşın sürməkdə çətinlik;

• Aydın görmək üçün gözləri qıymaq istəyi;

• Gözdə tez-tez itdirsəyi yaranması

Uşaqlarda astiqmatizm əlamətləri

Uşaqlarda astiqmatizmin əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

• Göz yorğunluğu;

• Uşağın başını yana əyməsi;

• Gözlərini ovuşdurması;

• Bir gözünü qıyması və ya bağlaması;

• İşığa həssaslıq;
  Ürəkbulanma və baş ağrıları.
  
  

Uşaqlarda xüsusilə bir gözdə meydana gələn astiqmatizm göz tənbəlliyinin ən əhəmiyyətli səbəblərindən biridir. Ona görə də uşaqlar 4 yaşından əvvəl müayinə olunmalıdırlar.

Astiqmatizmi olanlar necə görür?

Onlar baxdıqları cisimləri və formaları kənarları uzanmış və dağınıq şəkildə bulanıq görürlər. Gecələr işıqlandırılan obyektlərin kənarlarında işıq şüalarını da görürlər. 

Astiqmatizm nədən yaranır?

Adətən anadangəlmə olur. Ancaq müxtəlif göz əməliyyatlarından sonra və göz zədələri səbəbindən də baş verə bilər. Digər səbəb buynuz qişanın tədricən incəldiyi bir xəstəlik olan keratokonus ola bilər. Miyopiya və hipermetropiya ilə müqayisədə daha az rast gəlinən refraktiv qüsurdur. Miyopiya və hipermetropiyada olduğu kimi müxtəlif vizual fəaliyyətlər, məsələn, zəif işıqda kitab oxumaq və ya televizora yaxından baxmaq səbəbilə irəliləyiş göstərmir.

Normal buynuz qişa və büllur bir-birinə mütənasib bir səth əyriliyinə malikdir. Buynuz qişa yuvarlaq deyil, elliptik bir formaya malikdirsə, büllur və buynuz qişanın diametrləri bərabər deyil. Bu səbəbdən gözə daxil olan işıq düzgün şəkildə qırıla bilmir və torlu qişada iki fərqli görüntü əmələ gəlir. Bu iki fərqli görüntü tor qişada üst-üstə düşür və nəticədə həm yaxın, həm də uzaq obyektlər üçün bulanıq görmə yaranır.

Astiqmatizm dərəcələri

Astiqmatizm dərəcələri 0,25 ilə 6,0 dərəcə arasında dəyişə bilər. 0,25 - 0,50 dərəcə astiqmatizm zamanı eynəkdən istifadə etməyə ehtiyac yoxdur. Bu zaman simptomlar çox yüngül olur.

Bununla belə, astiqmatizm dərəcəsi 1.00 ilə 4.00 arasında olan insanlarda miyopiya və ya hipermetropiya da olur. Bu vəziyyətdə eynəkdən istifadə edilməlidir. 4.00-dən yuxarı astiqmatizmi olan insanlar mütləq eynək taxmalıdırlar. Lazım gələrsə, cərrahi əməliyyat edilə bilər.

Astiqmatizmin növləri

Astiqmatizmin müxtəlif fərqli növləri var:

Korneal Astiqmatizm ən çox yayılmış növdür və buynuz qişanın anormal əyriliyi səbəbindən baş verir. Əyrilik buynuz qişanın ön və ya arxa səthində baş verə bilər.

Lentikulyar astiqmatizm zamanı büllurun səthi nahamar və kələ-kötür olur. Normal şəraitdə büllur bəbəyin arxasında yerləşir və görüntünün tor qişada formalaşmasını təmin edir. Lakin onda əyrilik olduqda görüntü tor qişaya düzgün fokuslanmır. Nəticədə görüntü bulanıq olur.

Yuxarıda qeyd olunanlardan əlavə, astiqmatizmin miopik astiqmatizm və hipermetropik astiqmatizm kimi müxtəlif alt tipləri vardır.

Astiqmatizm necə aşkar edilir? Astiqmatizm Testi

Göz həkiminin detallı müayinəsi zamanı təsbit edilir. Astiqmatizm testi gözlərin işığa fokuslanma qabiliyyətini ölçməklə lazım olan optik materialın ölçüsünü müəyyən etmək üçün edilir. Bu təyinat zamanı aşağıdakı test və imtahanlardan istifadə olunur.

Diaqnoz və müalicə prosedurunun ilk mərhələsində görmə itiliyi testi tətbiq olunur. Test zamanı şəxsdən 20 fit məsafədən müəyyən hərf və işarələri oxuması tələb olunur. Cədvəldəki dəyər azaldıqca görmə kəskinliyi də azalır. 

Oftalmoloq foropterin köməyi ilə pasiyentin gözlərinin önünə bir sıra linzalar yerləşdirir və gözlərin işığa fokuslanmasını ölçür. Ölçmə retinoskop adlanan cihaz köməyi ilə aparılır. Pasiyentə müxtəlif hərflər və işarələr göstərilir və cavablarına uyğun olaraq astiqmatizmin dərəcəsi müəyyən edilir.

Bundan əlavə, oftalmoloq keratometriya köməyi ilə xəstənin buynuz qişasının əyriliyini ölçür. Oftalmoloq buynuz qişada işığın əks olunmasını ölçür. Kornea topoqrafiyası da istifadə edilə bilər. Beləliklə, buynuz qişanın forması aşkar edilir və onun səthinin müəyyən nahiyələrində əyrilik ölçülür. Bu ölçüm sayəsində pasiyentin kontakt linzaya uyğun olub-olmaması da müəyyən edilir. 

Astiqmatizm Necə Müalicə Edilir?

Çox inkişaf etməmiş astiqmatizm üçün müalicəyə ehtiyac olmaya bilər. Ancaq astiqmatizm şiddətlidirsə, eynək və ya kontakt linzaların istifadəsi lazım olacaq. Bəzi hallarda lazer əməliyyatı da tələb oluna bilər.

Astiqmatizm üçün ümumi müalicə üsulları aşağıdakılardır:

Eynək: Astiqmatizmin əsas müalicə üsulu eynək istifadəsidir. Məqsəd eynəkdən istifadə edərək görmə qabiliyyətini düzəltməkdir. 

Kontakt linza: Bəzi pasiyentlərdə kontakt linzaların istifadəsi daha rahat ola bilər. Eynək kimi üzü ağırlaşdırmadığı üçün bəzi insanlar tərəfindən də seçilə bilər. Bununla belə, kontakt linzalardan eynəklə müqayisədə daha diqqətli istifadə etmək lazımdır. Linzalar gözlərlə birbaşa təmasda olduğu üçün onlara diqqətlə qulluq edilməlidir. 

Ortokeratologiya: Bu üsul buynuz qişanın formasını dəyişdirmək məqsədi daşıyır. Bu, bir sıra sərt kontakt linzaların istifadəsi ilə əldə edilir. Bu linzalar hər gün müəyyən bir müddət, çox vaxt gecələr taxılmalıdır. Orta dərəcədə astiqmatizmi olan insanlar müvəqqəti də olsa, linzalar olmadan ətraflarını asanlıqla görə bilirlər. Ancaq bu, daimi həll yolu deyil. Linza istifadəsi dayandırıldıqda, görmə əvvəlki vəziyyətinə qayıdır.

Lazer Cərrahiyyəsi: Lazer əməliyyatının məqsədi buynuz qişanın formasını dəyişdirməkdir. İki üsul var: LASIK və PRK. Hər iki üsulun məqsədi göz qüsurunu müalicə etməkdir. Bu, kornea təbəqələrindən toxumaların çıxarılması ilə əldə edilir. PRK LASIK metodundan daha mürəkkəb bir üsuldur. O, nazik buynuz qişası olan pasiyentlərə tətbiq edilir.