Diabetik Katarakta nədir? Səbəbləri, Əlamətləri və Müalicə Yolları

Diabetik Katarakta Nədir?

Diabetik katarakta, şəkərli diabet xəstələrində göz büllurunun bulanması ilə yaranan bir göz xəstəliyidir. Göz bülluru normalda şəffafdır və işığın düzgün şəkildə gözün tor qişasına düşməsini təmin edir. Lakin katarakta zamanı büllur bulanır, bu da görmənin zəifləməsinə səbəb olur. Diabet xəstələrində bu problem daha erkən yaşlarda inkişaf edə bilər və daha sürətli irəliləyir.

Səbəbləri

Diabetik kataraktanın əsas səbəbi, şəkərli diabetin uzun müddət yüksək qan şəkəri səviyyələrinə səbəb olmasıdır. Yüksək qlükoza səviyyəsi gözün büllurunda bir sıra kimyəvi dəyişikliklərə gətirib çıxarır. Bu dəyişikliklər aşağıdakılara səbəb ola bilər:

1. Qlükozanın Büllurda Yığılması: Qanda qlükoza səviyyəsinin yüksək olması, göz büllurunda qlükoza və sorbitolun yığılmasına gətirib çıxarır. Bu maddələrin yığılması büllurun şəffaflığını azaldır və bulanıqlığa səbəb olur.

2. Oksidativ Stress: Diabetli xəstələrdə oksidativ stress artmış olur. Bu da göz toxumalarına zərər verərək büllurda dəyişikliklərə və nəticədə kataraktanın yaranmasına səbəb ola bilər.

3. Büllurda Zülal Qatlarının Dağılması: Diabet zamanı büllurda zülalların strukturunda dəyişikliklər baş verir. Bu, büllurun şəffaflığının pozulmasına səbəb olur və görmə qabiliyyəti pisləşir.

Əlamətləri

Diabetik kataraktanın əsas əlamətləri digər kataraktlarla oxşardır, lakin diabet xəstələrində daha erkən yaşda və daha sürətli şəkildə baş verə bilər. Bu əlamətlərə daxildir:

1. Görmə bulanıqlığı: Görmə tədricən bulanır və pisləşir. Bu proses adətən yavaş olur, lakin diabet xəstələrində daha sürətli irəliləyə bilər.

2. İşığa həssaslıq: İşığa qarşı həssaslıq artır və parlaq işıqda görmə daha çətinləşir. Gecə sürücülük xüsusilə çətin ola bilər.

3. İkiqat görmə: Diabetik katarakta zamanı bəzən gözlərdə ikiqat görmə və ya əşyaların əyilmiş şəkildə görünməsi baş verə bilər.

4. Rənglərin solğun görünməsi: Rənglər əvvəlki qədər parlaq görünməyə bilər və solğunlaşar.

5. Oxumaqda çətinlik: Yazıları və yaxında olan obyektləri oxumaq çətinləşir.

Müalicə Yolları

Diabetik kataraktanın müalicəsi digər katarakta müalicələri ilə bənzərlik göstərir. Lakin diabet xəstələrində müalicə yanaşması daha diqqətli və izlənməli olur.

1. Diaqnoz: Diabetik kataraktanın diaqnozu üçün oftalmoloq tərəfindən göz müayinəsi aparılır. Göz büllurunun bulanma səviyyəsi və görmə itiliyi dəyərləndirilir.

2. Şəkərin Kontrol Edilməsi: Diabetik kataraktanın müalicəsində ən önəmli addımlardan biri qanda şəkərin səviyyəsinin nəzarət altında saxlanılmasıdır. Yüksək qan şəkəri səviyyəsi kataraktanın daha da sürətlə irəliləməsinə səbəb ola bilər.

3. Cərrahi Müdaxilə: Diabetik katarakta irəlilədikdə və görmə ciddi şəkildə zəiflədikdə, ən təsirli müalicə üsulu cərrahi müdaxilədir. Katarakta cərrahiyyəsi ilə bulanmış büllur çıxarılır və yerinə şəffaf süni büllur yerləşdirilir. Cərrahiyyə müvəffəqiyyətli olur, lakin diabet xəstələrində sağalma dövrü daha uzun çəkə bilər və əməliyyatdan sonra gözlər daha çox qayğı tələb edir.

4. Profilaktik Tədbirlər: Diabetik katarakta riskini azaltmaq üçün aşağıdakı profilaktik tədbirlər görülməlidir:

• Qan şəkərinin nəzarət altında saxlanılması.

• Gözlər üçün müntəzəm müayinə və erkən diaqnoz.

• Günəş eynəklərindən istifadə edərək gözləri zərərli ultrabənövşəyi şüalardan qorumaq.

• Sağlam qidalanma və düzgün həyat tərzinin tətbiqi.

Diabetik Kataraktanın Risk Faktorları

Diabetik katarakta inkişafı üçün müəyyən risk faktorları vardır. Bu risk faktorları arasında:

1. Yüksək Qan Şəkəri Səviyyəsi: Diabet xəstələrində qanda şəkər səviyyəsinin nəzarətsiz qalması, kataraktanın sürətli inkişafına səbəb olur. Xüsusilə, HbA1c (qlükozalı hemoglobin) səviyyəsinin yüksək olması katarakta riskini artırır.

2. Yaş: Katarakta əsasən yaşlılarda baş verən xəstəlikdir. Lakin diabet xəstələrində daha erkən yaşlarda, hətta 40-50 yaş aralığında inkişaf edə bilər.

3. Diabetin Davamlılığı: Diabetik katarakta riski, diabet xəstəliyinin müddətinə görə artır. Uzun müddət şəkərli diabetdən əziyyət çəkən insanlarda kataraktanın inkişafı daha çox müşahidə olunur.

4. Günəş Şüaları: Günəşin ultrabənövşəyi (UV) şüalarına uzun müddət məruz qalmaq, büllurun zədələnməsinə və erkən katarakta yaranmasına səbəb ola bilər. UV şüalarından qorunmaq üçün qoruyucu eynəklərdən istifadə vacibdir.

5. Yüksək Qan Təzyiqi və Damar Problemləri: Diabetli xəstələrdə tez-tez rast gəlinən yüksək qan təzyiqi və damar problemləri gözlərə təsir edərək kataraktanın inkişafına səbəb ola bilər.

Diabetik Katarakta ilə Bağlı Diqqət Ediləcək Məsələlər

1. Müntəzəm Göz Müayinələri: Diabet xəstələri, mütəmadi olaraq oftalmoloqa müraciət etməlidir. Erkən diaqnoz və vaxtında müalicə, ciddi görmə itkisini önləməyə kömək edir.

2. Şəkərin Nəzarətdə Saxlanılması: Qanda şəkərin stabil olması, kataraktanın inkişaf sürətini yavaşlatmaqla yanaşı, digər göz problemlərinin, xüsusilə diabetik retinopatiyanın da qarşısını alır.

3. Sağlam Həyat Tərzi: Düzgün qidalanma, mütəmadi fiziki fəaliyyət, stressin idarə olunması və siqaretdən uzaq durmaq diabetik katarakta riskini azalda bilər.

Diabetik Katarakta və Digər Göz Xəstəlikləri

Diabetik katarakta ilə yanaşı, diabet xəstələrində bir sıra digər göz xəstəlikləri də müşahidə oluna bilər. Bu xəstəliklər aşağıdakılardır:
Diabetik Retinopatiya: Diabetik xəstələrdə ən çox rast gəlinən göz problemlərindən biridir. Bu xəstəlikdə tor qişadakı damarlar zədələnir və nəticədə görmə itir.
Glaukoma: Diabetli xəstələrdə gözdaxili təzyiqin yüksəlməsi, glaukomanın yaranmasına səbəb ola bilər. Bu da optik sinirə zərər verə və nəticədə görmə itkisinə gətirib çıxara bilər.
Makulyar Ödem: Diabet səbəbilə tor qişada maye toplanması baş verə bilər ki, bu da mərkəzi görmənin zəifləməsinə səbəb olur.

Katarakta Cərrahiyyəsi və Diabet

Diabet xəstələrində kataraktanın irəliləməsi hallarında cərrahi müdaxilə tələb olunur. Diabet xəstələrində əməliyyat sonrası bəzi ağırlaşmalar baş verə bilər, bu səbəbdən əməliyyata hazırlıq və bərpa prosesi daha çox diqqət tələb edir. Cərrahiyyə ilə bağlı diqqət yetiriləcək məqamlar:

1. Cərrahiyyə Müvəffəqiyyəti: Katarakta əməliyyatı çox zaman müvəffəqiyyətlə nəticələnir. Lakin diabet xəstələrində əməliyyat sonrası iltihablanma və digər göz problemləri daha çox ola bilər. Gözlərin müntəzəm şəkildə nəzarətdə saxlanması vacibdir.

2. Postoperativ İzləmə: Diabet xəstələrində gözlərin sağalması daha uzun çəkə bilər. İltihab və infeksiya riskinin artması səbəbilə həkim təyin etdiyi dərmanlardan istifadə etmək və müayinələrdən vaxtında keçmək çox əhəmiyyətlidir.

Diabetik katarakta, şəkərli diabet xəstələrində ciddi göz problemlərinə səbəb ola bilən bir xəstəlikdir. Erkən diaqnoz, düzgün şəkər nəzarəti və cərrahi müdaxilə ilə bu problemin təsirlərini azaltmaq mümkündür. Hər bir diabet xəstəsi müntəzəm göz müayinəsindən keçməli və şəkər səviyyəsini nəzarətdə saxlamalıdır.